Khái niệm về tương tác thuốc
Giới thiệu về tương tác thuốc
Với một số bệnh lý, có thể dùng phương pháp không dùng thuốc, nhưng nhiều trường hợp cần đến thuốc. Trong tình trạng đa bệnh lý, việc phối hợp nhiều loại thuốc là cần thiết, và khi đó nguy cơ tương tác thuốc gia tăng.
Tương tác thuốc là phản ứng giữa một loại thuốc với một tác nhân khác (thuốc, thực phẩm, hóa chất…). Phản ứng này có thể xảy ra trong cơ thể hoặc ngoài cơ thể khi bào chế, bảo quản, thử nghiệm hay chế biến thuốc.
Yếu tố gây tương tác thuốc
- Dùng đồng thời nhiều loại thuốc trong phác đồ điều trị
- Thức ăn, đồ uống như sữa, cà phê, trà, rượu…
- Các chất hóa học khác có trong môi trường hoặc dụng cụ bào chế
Tỷ lệ phản ứng có hại (ADR)
ADR tăng theo cấp số nhân khi dùng nhiều thuốc cùng lúc. Ví dụ: 6-10 loại thuốc → ADR khoảng 7%, nhưng 16-20 loại → ADR lên 40%.
Ví dụ tương tác thuốc điển hình
- Warfarin + phenylbutazon → chảy máu ồ ạt
- Thuốc MAOI + tyramin (phô mai) → tăng huyết áp cấp
- Cimetidin → tăng nồng độ theophylin gây độc
- Isoniazid → tăng phenytoin đến ngưỡng gây độc
- Tetracyclin + thuốc kháng acid → giảm hiệu lực kháng khuẩn
- Rifampicin + isoniazid → chống lao (lợi) nhưng dễ gây viêm gan (hại)
Các loại tương tác thuốc
- Thuốc - thuốc:
- Dược động học: đối kháng/hiệp đồng ở hấp thu, phân bố, chuyển hóa, đào thải
- Dược lực học: đối kháng/hiệp đồng tại cùng hoặc khác thụ thể
- Thuốc - thức ăn/đồ uống: thay đổi hấp thu, tác dụng, độc tính
- Thuốc – trạng thái bệnh lý: tương tác do tình trạng bệnh của bệnh nhân
Ngoài ra, tương kỵ thuốc xảy ra khi trộn lẫn gây kết tủa, đổi màu, mất tác dụng.
Lưu ý đặc biệt
Người kê đơn cần hiểu cơ chế tương tác để đánh giá nguy cơ, xử trí và phòng tránh. Việc cung cấp thông tin và hướng dẫn bệnh nhân luôn cần thiết.
